Ostatnie oświadczenia Donalda Trumpa, iż nie wyklucza on podjęcia działań gospodarczych lub wojskowych w celu przejęcia kontroli nad Grenlandią, sprawiły, że kraj ten znalazł się w centrum uwagi. Wypowiedzi prezydenta USA wywołały reakcje premiera Grenlandii, premiera Danii oraz innych przywódców UE i NATO. Pojawia się ważne pytanie: czego chce Trump i dlaczego ta wyspa ma dla niego strategiczne znaczenie?
Grenlandia: gospodarka oparta na rybołówstwie i duńskim wsparciu
Grenlandię zamieszkuje niecałe 60 000 osób. Jest autonomicznym terytorium Królestwa Danii (wraz z Danią i Wyspami Owczymi). Posiada „home rule”, co oznacza, że kontroluje większość spraw wewnętrznych, podczas gdy Dania nadal ma kontrolę nad sprawami zagranicznymi, takimi jak obronność, polityka monetarna i obywatelstwo. Wszyscy mieszkańcy Grenlandii są obywatelami Danii i mają takie same prawa jak oni. Gospodarka kraju jest skromna i koncentruje się głównie na przemyśle rybnym i rozwijającym się sektorze turystycznym, ale prowadzona jest tam również działalność wydobywcza (obecnie są dwie aktywne kopalnie). Sektor publiczny stanowi około połowy krajowego zatrudnienia.
Kraj ten jest zależny od wsparcia ze strony duńskiego rządu w postaci „bloktilskud”, dotacji blokowej, która stanowi około połowy dochodów rządowych. 50% eksportu jest kierowane do Danii, a 60% importu pochodzi właśnie stamtąd.
Wybory w kwietniu 2025 r.: niepodległość istotna w debacie
W kwietniu 2025 r. na Grenlandii odbędą się wybory, które z pewnością będą koncentrować się na przyszłości Grenlandii i jej ewentualnej niepodległości.
Podkreśla to obecny premier, Múte B. Egede, z partii Inuit Ataqatigiit - partii socjalistycznej optującej za niepodległością kraju. W swoim przemówieniu noworocznym powiedział, że w nadchodzącej kadencji zostanie powołana komisja, która określi zasady referendum, zdefiniuje jakie pytanie należy zadać i jak długo powinna trwać kampania. Wynika to z zapisów komisji ds. grenlandzkiej konstytucji, która została przedstawiona w kwietniu 2023 r. regionalnemu parlamentowi, który miałby zostać uchwalony po uzyskaniu przez kraj niepodległości.
W praktyce, gdy komisja referendalna ustali sposób jego przeprowadzenia, może ono zostać ogłoszone. Jeśli wynikiem referendum będzie „tak” dla niepodległości, wówczas duński parlament będzie musiał wyrazić zgodę. Warto nadmienić, że tylko dwie mniejsze partie zasygnalizowały, że będą temu przeciwne.
Zdaniem mieszkańców
W 2016 r. [1]64% mieszkańców uznało to za „dość ważne”. Nastroje mieszkańców jednak nie są jednoznaczne. W 2017 r. [2 ] prawie 80% obywateli i polityków stwierdziło, że nie zgodziłoby się na niepodległość, gdyby spowodowało to pogorszenie jakości ich życia, co jest możliwe, jeśli niepodległość doprowadzi do zakończenia duńskiej dotacji blokowej.
Ponadto nadal nie rozwiązano kwestii związanych z polityką pieniężną i względami praktycznymi jak na przykład siła robocza, szkolnictwo wyższe itp. Ponieważ komisja musi najpierw zakończyć swoje prace, referendum jest mało prawdopodobne w perspektywie krótkoterminowej (w ciągu 2 lat). Nawet rozpatrując dłuższy okres nie ma zgody co do tego, kiedy powinno zostać przeprowadzone.
Większość partii nie chce wyznaczyć daty referendum w roku 2025, w tym najbardziej niepodległościowa partia Naleraq.
Jaki cel ma Donald Trump?
Z globalnego punktu widzenia Grenlandia jest ważnym terytorium, a w ostatnich latach zainteresowanie nią wzrasta. Przykładem tego są propozycje chińskich inwestycji w tamtejsze górnictwo i infrastrukturę, które zwykle powodują niezadowolenie Amerykanów.
Z amerykańskiego punktu widzenia Grenlandia jest ważna z trzech głównych powodów: obronności, handlu i krytycznych minerałów.
mówi Jonathan Steenberg, ekonomista Coface na Europę Północną
Obronność
Grenlandia geograficznie jest częścią kontynentu północnoamerykańskiego i znajduje się zaledwie 2000 km od Rosji kontynentalnej. Stany Zjednoczone są obecne na Grenlandii, mają tam bowiem bazę wojskową i kosmiczną Pituffik (obecnie używaną głównie do ostrzegania i nadzoru), która istnieje tam od połowy XX wieku.
Handel
Oczekuje się, że wraz ze wzrostem temperatur wokół bieguna północnego powstaną nowe szlaki handlowe, które skrócą czas podróży między Azją Wschodnią a Europą o prawie jedną trzecią. Geopolityczne znaczenie Grenlandii zatem rośnie, ponieważ miałaby ona wpływ na sposób wykorzystania jej wód, a tym samym na globalny handel.
Rzadkie minerały i zasoby naturalne
Obecnie Grenlandia prowadzi ograniczoną działalność wydobywczą - funkcjonują dwie kopalnie koncentrujące się na pierwiastkach ziem rzadkich i złocie - ale istnieje wiele działań poszukiwawczych i wydanych licencji, ponieważ istnieje duży potencjał, jeśli chodzi o zasoby naturalne, w tym wiele metali i rzadkich minerałów. Grenlandia posiada 25 z 34 krytycznych minerałów wymienionych przez Komisję Europejską. Biorąc jednak pod uwagę surowy klimat i niską temperaturę, wiele wstępnych badań wykazało, że wydobycie większości potencjalnych zasobów byłoby zbyt kosztowne. Jednak wraz z rosnącym naciskiem na dywersyfikację źródeł surowców, ograniczanie uzależnienia od niektórych krajów, a także rosnących temperatur, perspektywa wydobycia na Grenlandii wydaje się być bardziej realna. Niemniej jednak perspektywy te są ograniczone przez politykę wewnętrzną, ponieważ Grenlandia wprowadziła w 2021 r. przepisy, które obejmowały koniec wydawania nowych licencji na poszukiwanie ropy i gazu, a także przepisy zakazujące poszukiwania i wydobycia uranu.
Potencjalne głosowanie za niepodległością w nadchodzącej dekadzie rodzi fundamentalne pytania o przyszłość Grenlandii. Biorąc pod uwagę ograniczoną liczbę ludności, prawdopodobnie będzie ona musiała być zależna od większego kraju. Może to być umowa o wolnym stowarzyszeniu z Danią, ale także z innymi krajami, takimi jak USA czy Chiny.
[1] Massivt flertal for selvstændighed
[1] Redaktør: Grønlændere vil ikke ofre levestandard for selvstændighed | Indlan
